Όλοι γνωρίζουμε την έκρηξη supernova (υπερκαινοφανής), στη διάρκεια της οποίας ένα μεγάλο αστέρι που τελείωσε τα «καύσιμα» του φτάνει στο εκρηκτικό του τέλος. Υπάρχει όμως κι ένα λιγότερο γνωστό φαινόμενο, με παρόμοιο όνομα: η έκρηξη “kilonova”.
.
Μια kilonova είναι η κοσμική έκρηξη που συμβαίνει όταν συγκρούονται δύο αστέρες νετρονίων. Οι αστέρες νετρονίων είναι τα εξαιρετικά πυκνά υπολείμματα αστέρων που έχουν προηγουμένως γίνει υπερκαινοφανείς. Πόσο πυκνοί είναι οι αστέρες νετρονίων; Φανταστείτε τη μάζα του Ήλιου σε ένα χώρο όχι μεγαλύτερο…από μια πόλη!
.
Όταν δύο αστέρες νετρονίων πλησιάζουν σπειροειδώς ο ένας τον άλλο και τελικά συγκρούονται, δεν δημιουργούν απλώς μια έκρηξη. Χρησιμεύουν επίσης ως «κοσμικά μεταλλουργεία» για τη δημιουργία βαρύτερων στοιχείων όπως ο χρυσός και η πλατίνα, τα οποία δεν μπορούν να δημιουργηθούν στο εσωτερικό των άστρων με τη διαδικασία της σύντηξης. Οι ακραίες συνθήκες που επικρατούν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης επιτρέπουν την ταχεία σύλληψη νετρονίων, μια διαδικασία που συμβάλλει στο σχηματισμό των βαρέων στοιχείων. Στην πράξη, το μεγαλύτερο μέρος του χρυσού ή της πλατίνας που υπάρχουν στα κοσμήματα, πιθανότατα είχε την προέλευσή του σε τέτοιες κοσμικές συγκρούσεις.
.
Αλλά υπάρχει και ένα άλλο επίπεδο στο γιατί τα kilonova είναι τόσο συναρπαστικά: παράγουν βαρυτικά κύματα, δηλαδή κυματισμούς στο χώρο και στο χρόνο. Όργανα όπως το LIGO και το Virgo μας επέτρεψαν να ανιχνεύσουμε αυτά τα κύματα, προσφέροντας έναν νέο τρόπο παρατήρησης και κατανόησης του σύμπαντος.
.
Το διάσημο γεγονός GW170817 (σύγκρουση δύο αστέρων νετρονίων), που παρατηρήθηκε το 2017, αποτέλεσε ορόσημο στον τομέα αυτό. Ήταν η πρώτη περίπτωση όπου η ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων επιβεβαιώθηκε από ηλεκτρομαγνητικά σήματα, συμπεριλαμβανομένων των ακτινών γάμμα και του ορατού φωτός. Το γεγονός αυτό επιβεβαίωσε πολλές θεωρίες για τα kilonova και άνοιξε νέους δρόμους για την αστρονομία «πολλαπλών μηνυμάτων», έναν τομέα που χρησιμοποιεί διάφορες μορφές παρατήρησης, για να παρέχει μια πληρέστερη εικόνα των κοσμικών γεγονότων.
.
Εικόνα: University of Warwick/Mark Garlick