Η Απαγορευτική Αρχή του Pauli είναι μια θεμελιώδης έννοια της Κβαντομηχανικής που διαμορφώνει την ίδια τη δομή του σύμπαντος. Η αρχή αυτή, που πήρε το όνομά της από τον φυσικό Wolfgang Pauli, διέπει τη συμπεριφορά των υποατομικών σωματιδίων και είναι ο λόγος για τον οποίο η ύλη έχει δομή.
.
Η Απαγορευτική Αρχή του Pauli δηλώνει ότι δύο φερμιόνια δεν μπορούν να καταλαμβάνουν ταυτόχρονα την ίδια «κβαντική κατάσταση». Τα φερμιόνια είναι υποατομικά σωματίδια όπως τα ηλεκτρόνια, τα πρωτόνια και τα νετρόνια. Αυτή η αρχή είναι ουσιαστικά ο τρόπος του σύμπαντος να πει: “Δεν μπορούν να υπάρχουν δύο πανομοιότυπα πράγματα στο ίδιο μέρος την ίδια στιγμή”.
.
Τι είναι όμως μια «κβαντική κατάσταση». Στην Κβαντομηχανική, μια «κβαντική κατάσταση» είναι η λύση ενός συνόλου τεσσάρων διαφορικών εξισώσεων που είναι γνωστές ως εξισώσεις Dirac, για σωματίδια όπως τα ηλεκτρόνια. Οι εξισώσεις αυτές περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο τα σωματίδια εξελίσσονται στο χρόνο και στο χώρο. Οι λύσεις αυτών των εξισώσεων χαρακτηρίζονται από τέσσερις κβαντικούς αριθμούς. Κάθε σύνολο αυτών των αριθμών ορίζει μια μοναδική «κβαντική κατάσταση», και σύμφωνα με τον Pauli, δεν μπορούν δύο πανομοιότυπα φερμιόνια να έχουν το ίδιο σύνολο κβαντικών αριθμών.
.
Η Απαγορευτική Αρχή του Pauli είναι η ραχοκοκαλιά του περιοδικού πίνακα. Καθορίζει τη διάταξη των ηλεκτρονίων στα άτομα, η οποία με τη σειρά της καθορίζει τις χημικές ιδιότητες ενός στοιχείου, μέσω του αριθμού των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας (ηλεκτρονίων σθένους). Η αρχή αυτή είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την κατανόηση της σταθερότητας των λευκών νάνων και της λειτουργίας των ημιαγωγών, των δομικών στοιχείων των σύγχρονων ηλεκτρονικών.
.
Ο Pauli εισήγαγε την Απαγορευτική Αρχή το 1925 για να λύσει συγκεκριμένα προβλήματα που αφορούσαν το φάσμα του ατομικού υδρογόνου και το φαινόμενο Zeeman. Έλαβε το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1945 για την ανακάλυψη αυτή, η οποία έκτοτε αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο της Κβαντομηχανικής και πολλών άλλων τομέων της Φυσικής.
.
Η Αρχή του Pauli ισχύει για τα φερμιόνια και όχι για τα μποζόνια (όπως τα φωτόνια).